“Wij leven in een tijd van tegenstrijdigheden en onzekerheid. Het is tegenstrijdig dat bestaanszekerheden onder druk staan en armoede toeneemt in een periode van economische groei en lage werkloosheid,” aldus Koning Willem Alexander in de troonrede op 20 September 2022.
Die tegenstrijdigheid en onzekerheid kenmerkt ook de financiële situatie van de gemeente Ede. Aan de ene kant goede reserves, een prima weerstandsvermogen, en aan de andere kant inflatie, fors stijgende bouwkosten en inwoners die onder de armoedegrens schieten. Met op termijn onzekerheden over de rijksbijdrage aan het gemeentefonds.
Deze begroting
Onder die omstandigheden is deze programmabegroting tot stand gekomen. De eerste na de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2022. Het is in deze begroting dat het nieuwe bestuursakkoord vertaald wordt naar acties en middelen.
Investeren in groeiend Ede
Zoals hierboven genoemd staat de gemeente Ede er financieel de eerstkomende jaren vrij goed voor. Er is ruimte op de begroting, er is een forse algemene reserve en het weerstandsvermogen is aanzienlijk. Dat geeft ons de mogelijkheid om verder te bouwen aan lopende programma’s en nieuwe ambities een goede start te geven. We gaan de komende jaren flink investeren in onze groeiende gemeente. Enkele voorbeelden:
- We leggen de basis voor 15.000 woningen, gaan door met de energietransitie en intensiveren de aanpak landelijk gebied en natuurversterking.
- We zetten stevig in op vitaliteit en gezondheid om de groeiende zorgvraag te dempen.
- We verbeteren de kwaliteit van de openbare ruimte en pakken ondermijning aan.
- We bouwen ruimte in om inwoners te helpen die door de inflatie en stijgende kosten voor levensonderhoud in de knel komen.
- We zorgen dat de gemeentelijke organisatie voldoende realisatiekracht heeft om haar taken uit te kunnen blijven voeren.
Onderzoeken en voorbereidingen
Deze begroting maakt ook ruimte voor het uitvoeren van onderzoek en het in gang zetten van ontwikkelingen die passen bij de schaalsprong van Ede. Voorbeelden zijn de gebiedsvisie KennisAs, toekomstbestendig Cultura en de schaalsprong mobiliteit. Veelal vraagt het een bestuurlijk besluit en (structurele) financiering om aan deze onderzoeken en voorbereidingen een vervolg te geven. Dat vraagt integrale afweging verderop in deze periode.
Onzekere rijksmiddelen
Zoals gezegd kunnen we de eerste jaren goed uit de voeten. Maar vanaf 2026 zien we een enorme afname van middelen. Dit heeft te maken met dalende inkomsten vanuit het Rijk. Het is zeer onzeker of dit zo blijft of dat de Rijksoverheid besluit de bekostigingssystematiek van gemeenten op orde te brengen. Komende tijd zal duidelijk worden wat de bijdrage vanuit het Rijk voor de jaren 2026 en verder zal zijn en wat dit betekent voor onze begroting.
Nauwlettend volgen
Dat houdt in dat het jaar 2026 met grote onzekerheid omgeven is. Als we daar nu op zouden moeten anticiperen, zouden we moeten starten met bezuinigen. Vanwege de opgaven die er zijn en met de komende jaren voldoende middelen en een goede reserve, vinden we dat onrealistisch We besluiten daarom wel te investeren in de Edese samenleving en tegelijkertijd, meer dan voorheen, nauwlettend de landelijke ontwikkelingen op het terrein van het gemeentefonds te volgen. Als dat nodig blijkt kunnen we de komende jaren bijsturen. De planning- en controlcyclus en met name de perspectiefnota zijn daar de momenten voor.
Bouwen aan de toekomst
Voor nu zijn we verheugd dat we aan u een Programmabegroting kunnen voorleggen die de basis legt voor deze bestuursperiode en een flinke impuls geeft aan de ontwikkeling van Ede. We kijken er naar uit om samen met onze inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties verder te bouwen aan de toekomst van onze mooie gemeente!
Leon Meijer
Wethouder financiën